„Mag ik U interviewen voor mijn opleiding journalistiek, ik moet namelijk iemand die ervaring heeft met interviewen interviewen over interviewen?”. „Ja hoor, als ik het dan op mijn weblog mag zetten”. „Wow, dan wordt het ook gepubliceerd.”
Uiteindelijk ging het vraaggesprek vooral over mijn radio-verleden. Goed, dat klinkt een beetje pretentieus voor iemand die vier jaar in de radiowereld heeft rondgezworven, maar anderzijds is dat wel zo ongeveer de helft van mijn arbeidzame leven. Daar komt bij dat het radio-maken de laatste tijd weer wat is gaan trekken. Ik maak me daarbij overigens geen illusies de baantjes liggen bij de radio-afdelingen in Hilversum niet voor het oprapen.
Dat tijdens het twee uur durende vraaggesprek de digitale memo-recorder geen leeg geheugen meer had, mocht de pret niet drukken. Ze noemen het niet voor niets schrijvende journalistiek. ‘Stel mij Uw vragen en ik vertel U wie ik ben’. Wie dat nu eindelijk wel eens zou willen weten, mag doorlezen. Al die anderen raad ik aan nu snel door te surfen naar Retecool ofzo.
“Radio is iets magisch”
“Ik ben iemand die geïnteresseerd is in de maatschappij.” En dat is aan zijn bezigheden af te lezen. Selçuk Akinci, zoon van een Turkse vader en een Nederlandse moeder, nam geen genoegen met slechts een potje voetbal of een videospelletje als vrijetijdsbesteding. “Ik ben vanaf mijn vijftiende lid van GroenLinks. Verder deed ik in die tijd ook al vrijwilligerswerk bij Stadsradio Breda en zat ik bij de schoolkrant, waar ik mijn eerste interviews deed.” Inmiddels is Akinci 29 jaar en nadert de 30. “Bah. Ik denk dat ik iedereen een uitnodiging ga sturen met ’29 again’ erop.” Selçuk Akinci vertelt hoe hij uitgroeide van schoolkrantjournalist tot de ervaren interviewer die hij nu is.
Door Esther de Roos
Jong geleerd
“Mijn eerste interview was voor Stadsradio Breda, toen zat ik nog op de middelbare school. Dat was met Tom Barman van dEUS. Als ik dat interview vergelijk met mijn interviews van nu, zie ik een soortgelijke aanpak die ik nu nog in interviews hanteer. Maar verder was de kwaliteit van het interview erg slecht, ik was onervaren en ik had slechte opnameapparatuur. Ik zou me nu beter voorbereid hebben. Indertijd zocht ik naar vragen in oude interviews en vroeg ik diezelfde vragen, omdat ik het antwoord al wist. Heel lui dus eigenlijk. In die tijd had ik nog geen internet, dat was zo’n 13 jaar geleden. Ik kan me nu al niet meer voorstellen hoe ik dat toen heb gedaan. Je kunt naar een knipselarchief gaan, maar internet is zo veel makkelijker. Je krijgt de informatie veel sneller.
Na de middelbare school ging ik geschiedenis studeren. Dat viel me tegen: ik zat ’s avonds thuis lappen tekst door te spitten, terwijl ik veel liever dingen deed voor de radio of voor GroenLinks. De concrete dingen waarmee ik daarbij te maken kreeg, vond ik veel zinvoller dan me bezighouden met vraagstukken als of het paard van Troje nu echt bestaan heeft of niet. Ik besloot dat het tijd werd voor een meer praktijkgerichte studie. Ik dacht: nu ga ik eens echt iets dóén. Journalistiek was gezien mijn interesses en dat beetje ervaring op dat moment een logische keuze.
Radio
Ik vond de studie journalistiek in Tilburg een achterlijk makkelijke opleiding. Ik heb hem overigens niet afgemaakt. Ik ging tijdens mijn studie stage lopen bij de radioafdeling van Omroep Brabant, en besloot dat ik dit veel leuker vond dan nog een jaar op school te blijven zitten om wat scripties te maken. Dus toen ben ik bij de radio blijven hangen. Dat ik koos voor het medium radio was geen moeilijke beslissing. Ik vind radio iets magisch, dat je alleen met geluid een bepaalde sfeer, een bepaald gevoel neerzet met minimale middelen. Monteren gaat ook erg snel. Het is zo echt.
Zo interviewde ik een keer een oliebollenbakker. Het tussen de vragen door de microfoon bij de in de olie sudderende oliebollen houden vind ik prachtig. Zo creëer je sfeer en laat je toch nog wat aan de verbeelding over, wat bij televisie-interviews minder makkelijk gaat. In geschreven interviews kun je er een eigen draai aan geven en makkelijk weglaten wat overbodig is, maar in radio-interviews kan ook geknipt worden om de essentie van het interview beter weer te geven.
Ik kan me nog wel een keer herinneren dat ik erg op mijn passen moest letten, juist omdat mijn interview voor de radio was. Rufus Wainwright, een heel apart musicus die een soort opera-achtige popmuziek maakt, was een keer in Nederland. Ik werkte in die tijd bij Radio 4. Ik belde naar Warner Bros en had zo vrij snel een interview geregeld. Het probleem was alleen dat Wainwright die dag door een groot aantal anderen werd geïnterviewd, en iedereen maar twintig minuten tijd had. Nu moesten we een programma van een uur vol krijgen over Rufus Wainwright, met zowel zijn muziek als met het interview dat ik met hem had afgenomen. Het zou het mooiste zijn als een groot deel van dat uur gevuld werd met het interview, ik moest dus zorgen dat die twintig minuten zo lang mogelijk opgerekt zou worden, en om geen tijd verloren te laten gaan, goede vragen stellen zodat al mijn materiaal bruikbaar zou zijn voor het programma. Dat was wel even spannend, maar uiteindelijk is dat nog wel echt een goed interview geworden.
Een pakkende eerste vraag vind ik erg belangrijk in een interview. De truc is om ervoor te zorgen dat het niet beledigend is, maar wel prikkelend. Een vraag die bewijst dat je je van tevoren goed in de geïnterviewde hebt verdiept, en het ijs voor je breekt. Bij het interview met Rufus Wainwright vroeg ik hem: “Your music is rather gay, isn’t it?” Daar kon hij wel om lachen. Of ik niet bang was dat dat verkeerd zou uitpakken? Nee, ik had van tevoren wat optredens van hem bekeken en alleen daaruit bleek al dat hij voor zijn homoseksualiteit uitkomt en dat hij humor heeft.
Kill your darlings
Wat zo apart is aan interviewen is dat interviewers vaak een bepaalde manier van hoe het gesprek zou moeten verlopen in hun hoofd hebben, maar dat het vaak toch een andere richting op gaat. Ik zou hen willen adviseren om niet meteen terug te gaan naar dat oude idee, ga er eens creatief mee om, doe iets met die onverwachte draai van het gesprek. Zo kom je vaak op hele verrassende dingen. Je kunt tijdens het gesprek heus wel terug gaan naar het onderwerp dat je eigenlijk wilde bespreken.
Een nadeel van interviewen voor de radio is dat je vaak erg selectief moet knippen, zo kan er een mooie zin middenin een antwoord zitten dat je er eigenlijk helemaal niet in wilt hebben. Maar hier, en eigenlijk voor alle interviews, geldt: kill your darlings. Dat moet gewoon af en toe om de essentie van het interview weer te geven.
Het voordeel van interviewen voor de radio vind ik ook de stiltes die er kunnen vallen. Die kunnen het geheel verrassend compleet maken. Dat is weer zo’n sfeeraspect zoals bij de oliebollenbakker. Dat vind ik dus zo mooi. Dat kan ook bij geschreven interviews, maar naar mijn mening neigen interviewers te snel naar de simpele vraag-antwoord opbouw, terwijl een interview geschreven als mengvorm juist de sfeer zou benadrukken.
Ik mag dan wel actief zijn voor GroenLinks, ik had graag een keer Pim Fortuyn willen interviewen. Ik was graag iets meer over de persoon achter de politicus te weten gekomen. Iedereen was zo gefocussed op zijn politieke standpunten. Ik had het leuk gevonden om zijn persoonlijkheid eens onder de loep te nemen, want deze persoonlijkheid bepaalde juist zijn aparte politieke ideeën. Ik ben het niet eens met zijn politieke standpunten, maar ik vind dat een interviewer best een andere mening mag hebben dan de persoon die hij of zij interviewt. Partijdigheid kan ook heel verhelderend zijn. Als we het over politiek zouden hebben, zou mijn eerste vraag beginnen met: “Ik geloof niet dat ik de eerste ben die op u stemt, maar…” Ik zou Pim Fortuyn liever willen interviewen dan bijvoorbeeld Willem-Alexander. Die vind ik maar saai. Dan ondervraag ik liever iemand die interessant is, of ik het nu met hem eens ben of niet.”
Fijn dat ik de kerstdagen bij jou over een dag of tien nog eens dunnetjes kan overdoen.
[sÇ: we gooien alles in de herhaling.]
Is Pim Fortuijn in jouw tijdlijn al dood dan?
[sÇ: zelfs mijn blogtechnische vertraging heeft hem niet kunnen redden.]