Tijdens de wandeling gisteren, had ik af en toe sms-contact met Jowi. Hij bevond zich op dat moment in de buurt van Kisumu aan het Victoria-meer. Hij wilde eigenlijk naar Eldoret, maar kon dat niet vanwege de ongeregeldheden in Kenya. Die dag had zittend president Kibaki zijn overwinning bekend laten maken.
Het lijkt onvoorstelbaar dat het land, dat ik twee jaar geleden had ontmoet als één van de betere succesverhalen van Afrika, nu dreigde af te glijden naar een situatie waarin stammen tegenover elkaar komen te staan. Het lijkt onvoorstelbaar, maar is het helaas niet helemaal.
Toen twee jaar geleden in Kenya het grondwetreferendum werd gehouden, waarschuwden ze ons al voor mogelijke ongeregeldheden. Blijf ‘s avonds maar binnen, en dat deden we dan ook maar. De nieuwe grondwet was namelijk ook niet helemaal vrij van etnische belangen. Deze grondwet voorzag onder andere in verregaande machtsconcentratie bij de president, vrijwel altijd een lid van de Kikuyu-stam. De oppositie tegen de grondwet pleitte voor een ‘Europese variant’ waarin de macht meer verdeeld is tussen president en premier.
Hoewel het referendum met 58% was verworpen, bleven de politieke spanningen bestaan en liepen ze geleidelijk verder op. Langs etnische lijnen werden coalities gesmeed en verstevigd voor enerzijds Kibaki en anderzijds Luo-politicus Raila Odinga.
Toen ik Jowi in Kenya vroeg naar de politieke organisatie van zijn land, vertelde hij vol trots over de multi-etnische coalitie die Raila vanuit Kisumu aan het opbouwen was. Ik fronste mijn wenkbrauwen. Zou het niet beter zijn als politiek niet meer langs etnische, maar langs ideologische lijnen zou worden georganiseerd? Jowi wuifde mijn westerse opmerking glimlachend weg: etnisch is ideologisch, antwoordde hij. Als je niet zorgt dat je een machtsfactor bent, wordt je een achtergesteld gebied. Daarnaast, Kenya is gewend aan de vele stammen die samen in een democratisch georganiseerd land wonen, sprak hij gemoedelijk.
Jowi had natuurlijk ook gelijk. De etnische factor, de trots op de eigen stam en de bloed- en bodemband van de Kenianen is volstrekt niet te vergelijken met de manier hoe ik daar tegenaan kijk. In Europa, en veel meer zelfs nog in de VS, is afkomst niet meer dan een leuk verhaal, een interessante eigenaardigheid. Het definieert je niet als mens. In Kenya is dat heel anders: daar leer je allereerst de taal van je eigen stam, en pas vervolgens, als je ooit zover komt, de officiële talen Swahili en Engels. En dat laatste vaak nog behoorlijk matig.
Voilà, dacht ik, daar ga je. Eén frauduleuze verkiezing. Eén politicus die aan de macht blijft vasthouden. Eén stam die, na jaren heer en meester geweest te zijn, niet tegen zijn verlies kan. Daar ga je met je ento-centrische politiek. Het is geen vuurwerk wat er deze avond in de straten van Kenya klinkt.
Dit geldt niet alleen voor Kenya, maar voor een groot deel van Afrika (ten zuiden van de Sahara). Zolang de samenlevingen daar rond stammen blijven georganiseerd, en niet rond individuen, blijft men daar in de misère. Ontwikkelingshulp kan daar niets aan veranderen.
[sÇ: dat wil ik dan ook weer niet zeggen. etno-centrische politiek kan dan wellicht contra-productieve uitwerkingen hebben, het gaat te ver om dat als eenzijdige oorzaak van alle problemen aan te wijzen. dat doet te kort aan de veelzijdigheid van zaken die in de verschillende landen spelen. men kan het afrika van onder de sahara niet als uniform gebied kwalificeren zonder de waarheid grof geweld aan te doen.]
Heel erg en triest wat het in Kenya gaande is ..
[sÇ: yep.]