De vaste grond begint onder de voeten van de wereld weg te zakken. Waren het vorige week nog Vandermeersch die besloot de helft van het NRC af te snijden en Nokia die het eigen open-source project verraadde en een deal sloot met Microsoft, nu is het de BBC die bekend heeft gemaakt haar uitzendingen via de 648 kHz te zullen staken. Het begint er op te lijken dat daarmee een nieuwe iconoclastische periode is begonnen.
Nu is de 463 meter band op zich niet zo heilig. In 1939 was die nog in handen van een radiozender in Lyon. Pas in maart 1950, als gevolg van nieuwe Europese afspraken die bekend staan als het Frequentieplan van Kopenhagen (een klein drama voor de radioconsumenten trouwens, die massaal de stemschaal van hun radio moesten vervangen en daar bruut vijf gulden voor moesten neertellen), kwam de 648, toen eigenlijk nog de 647 kHz, in handen van de Engelsen. Pas na 1978, toen BBC Radio 3 van de frequentie verdween, werd het de thuishaven van de World Service die sinds die tijd met 500 kilowatt geheel Europa bestrijkt.
Het tragische van de beslissing de energieverslindende zender in Orfordness te sluiten is vooral de teloorgang van het stuk geschiedenis dat aan de World Service voorafgaat. Het waren de Engelsen die begin vorige eeuw pionierden op de korte golf. Het Britse Rijk overspande de hele wereld, de Engelsen heersten over de golven. Ook de radiogolven.
Toen de Tweede Wereldoorlog in1939 uitbrak, had de BBC in Engeland een uitgekiend netwerk van nationale en regionale zenders. Gevaarlijk, zo beoordeelde men. In een tijd dan GPS nog niet bestond, gaven juist die regionale zenders onbedoeld informatie die gebruikt kon worden voor plaatsbepaling. Om dat te voorkomen werden direct alle Engelse zenders gelijkgeschakeld. Onder de naam Home Service kreeg elke BBC-zender een uniforme, nationale programmering.
Tijdens de beginjaren van die oorlog introduceerde de BBC ook een European Service. In het door Duitsland bezette Europa was vrijwel geen onafhankelijke (lees: geallieerde) informatie meer te krijgen. En dus werden alle zenders op het continent gericht. Oorlogen werden niet meer gewonnen in loopgraven, maar in de lucht en in de ether. Het moeten ongetwijfeld de meest heroïsche dagen van het radiovak geweest zijn.
Het belang van de externe services van de BBC werd in de jaren na de oorlog alleen nog maar groter. De European Service werd in 1965 samen met de inmiddels tot Overseas Service omgedoopte Empire Service hernoemd tot de World Service. De zenders bleven op Europa gericht en gaven onafhankelijke informatie aan inwoners van Warschau-pact landen en de Sovjet-Unie. In de voormalige koloniën verschoof de focus meer naar informatie en educatie. Met langlopende en nog altijd uitgezonden programma’s als Outlook verbond de BBC bewoners van allerlei plekken op de wereld met elkaar. Of met de legendarische Alistair Cooke die vijftig jaar lang wekelijks zijn Letters from America voorlas voor de microfoons van de Beeb.
Over een maand, op 27 maart, gaat de zender uit de lucht. Omdat de energierekening te hoog is. En omdat Europa niet meer luistert. Althans, niet naar de 648. Europa heeft internet en satellieten en luistert digitaal. Daar heeft de reiziger op zee of in de trein weliswaar geen donder aan, maar om daarvoor een tonnen kostende middengolfzender te laten draaien is kennelijk anno 2011 niet meer zo interessant.
Zeventig jaar na de start van de European Service, nota bene nu de halve Arabische wereld in brand staat, houdt de BBC op met haar uitzendingen aan Europa. Zal het geluid van de Big Ben nooit meer over de radiogolven van de 648 naar het continent gedragen worden. Het is het einde van de radio.
Alhoewel, ergens in Droitwich staat een dapper klein zendertje op de 1500 meter het geluid van BBC radio 4 met 400 kilowatt Europa in te blazen. Een zender die de BBC al lang had willen ontmantelen, ware het niet dat een groep verknochte langegolfluisteraars daar al jaren succesvol campagne tegen voert. En omdat de frequentie, hoe bijzonder is dat, gebruikt wordt voor het uitzenden van tijdsignalen voor energiemeters van het Economy 7 systeem.
